Auteursrechtelijke en wettelijke beperkingen

\label{auteursrechtelijke-en-wettelijke-beperkingen}
Zoals in de antwoorden op de enquête gelezen kon worden, ervaren docenten dat het beschikbaar stellen van teksten in annotatietools belemmerd wordt door het auteursrecht en de licentievoorwaarden van uitgevers. In deze tools gelden dezelfde regels als in Blackboard (en leeromgevingen in het algemeen), maar de gulden regel om waar mogelijk te kiezen voor linken in plaats van plaatsen van een pdf, kan in annotatietools niet worden toegepast. Teksten moeten echt ìn de tools worden geüpload en zijn daarmee onderhevig aan de readerregeling zoals overeengekomen met de Stichting PRO. Korte overnames kunnen daarmee direct geplaatst worden (die vallen onder de afkoopregeling), maar voor lange overnames moet formeel toestemming worden gevraagd en geldt een vergoeding per woord vermenigvuldigd met de oplage (i.c. het aantal studenten dat toegang heeft tot het materiaal). Uitzondering zijn teksten waarvoor opname in (digitale) readers al in de licentievoorwaarden is opgenomen. Hiervoor is een verificatietool beschikbaar op de website van de universitaire bibliotheken11Zie http://www.bibliotheek.leidenuniv.nl/doceren-onderzoeken-publiceren/publiceren-en-opslaan-van-onderzoek/auteursrechten-informatiepunt/verificatiemodule-intro.html. Die vergoeding voor lange overnames kan hoog oplopen. Mede omdat in Blackboard geen systeem voorhanden is om deze kosten te kunnen doorberekenen aan de studenten, luidt het voorschrift in dat geval om te kiezen voor een gedrukte reader, die door studenten bij het Studiepunt kan worden gekocht.
In annotatietools kan hierop vanzelfsprekend niet worden teruggevallen. Perusall en Actively Learn bieden voor auteursrechtelijk beschermd materiaal een betaalsysteem, waarbij een licentie voor gebruik in de cursus kan worden afgesloten. Actively Learn biedt een doorzoekbare ‘catalogus’ met materiaal van bepaalde uitgevers, waarvoor je ook verzoeken tot aanvulling kunt indienen. De licenties (toegang voor max. een jaar) worden betaald door de instelling. Perusall heeft (nog) geen catalogus. Hier doe je per geval een aanvraag, waarna het bedrijf contact opneemt met de uitgever en een prijs en eventuele aanvullende voorwaarden voor beschikbaarstelling overeenkomt. Een ander verschil is dat hier de student zelf betaalt, via een betaalmodule binnen Perusall. Deze prijs is vaak lager dan de boekhandelsprijs, maar ook hier is de toegang vaak slechts voor beperkte tijd.
Perusall baseert haar verdienmodel op deze constructie. Het gebruik van de applicatie is (tot nu toe) gratis; het geld wordt verdiend met betaalde teksten (er wordt dus niet verdiend aan docenten die alleen eigen pdf’s gebruiken). De onderhandelingen van Perusall met uitgevers gaan geheel buiten de bibliotheek om. Het kan dus voorkomen dat er aanvragen worden ingediend voor materiaal, waarvan gebruik in een digitale reader binnen de licentie valt.
Bij de combinatie van gebruik van (door de student zelf) betaalde teksten èn verplichte actieve participatie aan Perusall, doet zich nog een ander issue voor: Voor onderdelen die verplicht deel uitmaken van de studie, is het in Nederland verboden om studenten naast het collegegeld op extra kosten te jagen. Dit om de keuzevrijheid van de student te waarborgen, om studiebenodigdheden op een zelfgekozen manier te verkrijgen. Hierover is een richtlijn verschenen in de vorm van een brief van het Ministerie van OCW aan de onderwijsinstellingen, gedateerd 28 april 201522Zie http://www.rijksoverheid.nl/bestanden/documenten-en-publicaties/brieven/2015/04/28/brief-over-eigen-bijdrage-studenten/brief-over-eigen-bijdrage-studenten.pdf. In deze brief worden ten aanzien van een eigen bijdrage door studenten de volgende kostencategorieën genoemd:
Het betalingssysteem in Perusall druist hiermee in Nederland tegen de wet. Deze tool kan dus alleen worden gebruikt voor het beschikbaar stellen van ‘korte overnamen’ waarvoor betaling al geregeld is, of teksten waarvan de docent zelf het auteursrecht bezit en die hij vrijelijk kan gebruiken.
Overigens bieden ook uitgevers zelf tegenwoordig platforms met elektronische text books of aanvullend materiaal met didactische functionaliteit aan. Daarnaast gaan ze er steeds meer toe over de student hiervoor een toegangsprijs te berekenen, in plaats van licenties met (de bibliotheken van) onderwijsinstellingen af te sluiten. Ook dit jaagt de student op kosten. Dat dit de studenten in toenemende mate frustreert, blijkt uit een recent artikel in Buzzfeed33Zie https://www.buzzfeed.com/leticiamiranda/access-codes?.